Uitspraak beroep

Uitspraak van het Generale College voor de behandeling van Bezwaren en
Geschillen ten aanzien van het beroep van de groep bezwaarden

Zoals al eerder afgekondigd, hebben wij als kerkenraad op 23 december jl. de uitspraak
ontvangen van het GCGB op het beroep dat is uitgebracht op de uitspraak van het CCBG.
Als kerkenraad zijn wij ook van mening dat u als gemeenteleden over de inhoud van deze
uitspraak op de hoogte moet worden gesteld.
Hieronder hebben wij de uitspraak gepubliceerd zoals wij deze hebben ontvangen.
Wel hebben wij, indien er namen van gemeenteleden of ambtsdragers worden genoemd,
deze om privacy redenen verwijderd.
Dat betekent in de praktijk dat hiermee de bezwaarprocedure tegen het besluitvormingsproces
voor de overdracht van de Oude Helenakerk is afgerond.
Het bezwaarproces heeft in totaal negen maanden geduurd, en in deze periode hebben wij als kerkenraad geen verdere stappen willen en kunnen ondernemen ter voorbereiding en
uitvoering van dit besluit. Nu dit proces is afgerond zullen wij de voorbereidingen weer gaan oppakken. Vanzelfsprekend zullen wij u op de hoogte houden van verdere ontwikkelingen in dit proces.
Wij hebben als kerkenraad begrip voor het feit dat deze uitspraak, en het totale proces, tot
verdriet, verwarring en soms ook tot boosheid heeft geleid binnen onze gemeente.
Het was en is een moeilijk proces, waarin voor- en tegenstanders soms recht tegenover elkaar
kwamen te staan. Ook voor ons als ambtsdragers was dit zeker geen makkelijk besluit.
We voelden, hoorden en lazen de zeer verschillende meningen van u als gemeenteleden en
moesten, ieder voor onszelf, hierover een standpunt innemen.
Wij zullen ons als kerkenraad in blijven zetten om dit besluit, maar ook alle andere besluiten die
nog op ons pad komen, te blijven nemen in het belang van onze gemeente en onze Kerk.
Ik vraag u allen om elkaar te blijven steunen, te bezoeken, en met elkaar in gesprek te blijven,
ondanks onze verschillende inzichten, meningen en ideeën.

Namens de kerkenraad PG Aalten,
Gerard Helmink

Uitspraak op het beroep van de groep bezwaarden van de Protestantse Gemeente Aalten
Dezen worden rechtsgeldig vertegenwoordigd door twee leden van de PG Aalten
(hierna gezamenlijk ook te noemen: appellanten).
Appellanten zijn afkomstig uit de PG Aalten (22 leden) en PG Bredevoort (2 leden).

In totaal zijn dan ook 22 volmachten overgelegd waarin dezelfde twee leden van de PG Aalten
worden gemachtigd om hen te vertegenwoordigen en namens hen tijdens de zitting bij
het generale college voor de behandeling van bezwaren en geschillen (hierna: het generale college) het woord te voeren tegen de uitspraak van het classicaal college voor de behandeling van bezwaren en geschillen (hierna: CCBG) met de zaaknummers 2024-4
tot en met 2024-15 van 20 juni 2024, in het geding tussen appellanten en de Algemene
Kerkenraad van de PG Aalten te Aalten (hierna: verweerder).
De kerkenraad van de PG Aalten werd vertegenwoordigd door drie leden van het
Moderamen van de PG Aalten.

1. De procedure
1.1. Het generale college heeft onder andere kennisgenomen van:
– procesdossier van het CCBG;
– de uitspraak waarvan beroep van het CCBG van 20 juni 2024;
– de beroepschriften van appellanten van 16, 17 en 19 juli 2024 en de aanvulling van de gronden
van 23 augustus 2024 met bijlagen;
– het verweerschrift van verweerder van 2 oktober 2024 met bijlagen;
– de afwijzing van de voorzitter van het generale college van 19 september 2024 van het verzoek
om toepassing van ordinantie 12-8-3;
– diverse pleitnotities die zijn overgelegd ter zitting van het generale college.

1.2. Op 22 oktober 2024 heeft de mondelinge behandeling plaatsgevonden in het Landelijk Diensten Centrum te Utrecht.


2. Besluitvormingsproces met betrekking tot Oude Helenakerk (hierna: OHK) van de Protestantse gemeente Aalten
2.1. In de afgelopen periode is binnen de Protestantse gemeente Aalten (hierna: PGA) in verband met oplopen van tekorten nagedacht over te nemen maatregelen daar waar het de gebouwen van de PGA betreft. Dit proces heeft onder andere geleid tot het besluit van 12 maart 2024 om de OHK in eigendom te gaan overdragen aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (hierna: SOGK).

2.2. Door de PGA is een compleet chronologisch overzicht verstrekt van het besluitvormingsproces (hierna: ‘overzicht besluitvormingsproces’) dat in de jaren 2012 tot en met 2024 heeft plaatsgevonden en dat uiteindelijk heeft geleid tot het besluit om de OHK in eigendom over te gaan dragen aan de SOGK. Ter zitting van het generale college hebben appellanten de juistheid en volledigheid van dit ‘overzicht besluitvormingsproces’ bevestigd.

2.3. In het ‘overzicht besluitvormingsproces’ is opgenomen dat, na diverse beraadslagingen, rapporten van adviesgroepen, overleggen met klankbordgroepen, gemeenteavonden en publicaties in het kerkblad en de website van de PGA (hierna: KerkVenster), de grote kerkenraad op 14 mei 2019 het navolgende voorgenomen besluit heeft genomen om:
‘In aansluiting op eerdere besluiten, in principe over te gaan tot eigendomsoverdracht van de Oude Helenakerk aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). De SOGK is een stichting die zich inzet voor behoud en beheer van kerken in Gelderland. Deze overdracht betekent dat de PGA de Oude Helenakerk kan blijven gebruiken. De PGA is echter niet langer verantwoordelijk voor exploitatie, onderhoud en renovatie. Dit zorgt dat bij een terugloop in aantal leden en afnemende financiële middelen, de lasten draagbaar blijven voor de toekomstige generatie. Zo kan de energie van kerkleden worden ingezet om samen kerk te zijn.’

2.4. Op de gemeenteavond van 28 mei 2019 is het voorgenomen besluit (zie 2.3.) besproken. Na deze gemeenteavond zijn 36 brieven – waarin gemeenteleden hun visie op het voorgenomen besluit hebben gegeven; 8 positief, 11 neutraal en 17 oneens – vanuit de gemeente ontvangen. In KerkVenster zijn op 5 juli 2019 en 26 juli 2019 artikelen over het voorgenomen besluit opgenomen. Op 24 september 2019 heeft de grote kerkenraad het voorgenomen besluit van 14 mei 2019 omgezet in een definitief besluit. Dit besluit van 24 september 2019 luidt als volgt:
‘De Grote Kerkenraad besluit, in aansluiting op eerdere besluiten, in principe over te gaan tot eigendomsoverdracht van de Oude Helena Kerk aan Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). Daartoe worden het College van Kerkrentmeesters en de Kleine Kerkenraad belast om met de Stichting Oude Gelderse Kerken in gesprek te gaan en een concept overeenkomst op te stellen waarin op bevredigende wijze de belangen van de Protestantse Gemeente Aalten worden geregeld. Deze overeenkomst zal te zijner tijd worden voorgelegd aan de Grote Kerkenraad.’

2.5. In de periode 2020 tot en met eind 2022 is gewerkt aan een intentieverklaring met de SOGK. Veel vertraging is opgelopen door de corona periode, en ook door overheidsbemoeienis daar sprake is van een monumentenpand. Op 31 januari 2023 is de gemeente op een gemeenteavond op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen (terugblik afgelopen periode), van de diverse adviezen van derden en van de verbouwplannen (tekeningen).

2.6. Nadat de intentieverklaring met het SOGK vorm heeft gekregen en is besproken in de diverse geledingen neemt de grote kerkenraad op 21 november 2023 het voorgenomen besluit om in te stemmen met de intentieovereenkomst met het SOGK. Dit voorgenomen besluit wordt met een meerderheid van afgerond 74% (38 stemmen, waarvan 3 blanco, 7 tegen en 28 voor) van de uitgebrachte stemmen aangenomen.

2.7. Op twee gemeenteavonden op 18 januari 2024 en 24 januari 2024 en via publicaties in KerkVenster is de gemeente op de hoogte gebracht van de inhoud van de intentieverklaring tussen de PGA en SOGK. De intentieverklaring ziet op de eigendomsoverdracht van de OHK aan de SOGK per 1 januari 2026, de huurovereenkomst die door de verhuurder SOGK niet eenzijdig kan worden opgezegd, de verklaring dat de PGA tot in lengte van jaren de OHK voor kerkdiensten kan gebruiken, de afspraken van financiële aard zoals koopprijs (€ 1), de door PGA te betalen te verwachten onderhoudskosten (€ 434.533) en de geschatte bruto verbouwingskosten van (€ 850.000), de afspraken over het gebouw Elim (blijft eigendom PGA), orgel, verwarming, kadastrale punten en de instelling van een plaatselijke commissie OHK ten behoeve van de exploitatie.

2.8. Met een meerderheid van afgerond 60% (48 stemmen, waarvan 2 blanco, 17 tegen en 28 voor) van de uitgebrachte stemmen besluit de grote kerkenraad op 12 maart 2024 om het voorgenomen besluit om te zetten in een definitief besluit en worden de kerkrentmeesters gemandateerd om de intentieverklaring om te zetten in een juridisch bindend document. Dit besluit is vervolgens via de kansel en de website van KerkVenster gecommuniceerd met de gemeente.

3. Het beroep en het verweer
3.1. Appellanten zijn opgekomen tegen het besluit van 12 maart 2024 dat ertoe zal leiden dat de OHK tegen de gemelde voorwaarden in eigendom zal worden overgedragen aan SOGK.
Appellanten voeren daarbij aan dat – kort gezegd – door verweerder steeds is gestuurd op een
eigendomsoverdracht van de OHK en dat het gehele proces van besluitvorming formeel wel is doorlopen, maar dat er nimmer geluisterd is naar hun argumenten en zij op geen enkele wijze invloed hebben kunnen uitoefenen op de inhoud van de beslissing om de OHK in eigendom over te dragen. Zij zijn daarom van mening dat er geen sprake is geweest van een voldoende belangenafweging.

3.2. Verweerder is – kort gezegd – van mening dat het besluit van 12 maart 2024, dat past in de lange reeks van besluiten die ten aanzien van de gebouwen van de PGA zijn genomen, niet in strijd is met de kerkorde of wettelijke bepalingen, de kerkenraad bij de totstandkoming de nodige zorgvuldigheid in acht heeft genomen en dat daarbij alle belangen voldoende zijn afgewogen.

3.3. Het generale college stelt voorop dat het gehele besluitvormingsproces de formele toets van de kerkorde ruimschoots kan doorstaan. Daarbij zij opgemerkt dat dit ook niet zozeer door appellanten wordt bestreden. Wel is van belang dat ook het besluit van 24 september 2019 (zie 2.4.) waarbij in principe – dat wil zeggen als overeenstemming met SOGK kan worden bereikt – sprake zal zijn van een eigendomsoverdracht van de OHK, met de nodige zorgvuldigheid, die de Kerkorde vereist, is genomen.
Tegen dit besluit zijn appellanten niet opgekomen. Dat dit het gevolg was van een andere interpretatie van de tekst van het besluit door appellanten, maakt dit niet anders. Dit heeft tot gevolg dat het besluit om uiteindelijk te komen tot een eigendomsoverdracht van de OHK, als uitgangspunt voor het voeren beleid, op dat moment vaststond. Het is dan ook niet vreemd dat deze lijn door verweerder is doorgezet.
Ook het besluitvormingsproces na dit besluit getuigt naar het oordeel van het generale college van de nodige zorgvuldigheid.

3.4. Het generale college overweegt verder dat het horen van de gemeente (zie ordinantie 4-8-9) een essentieel onderdeel is van de werkwijze die de kerkorde voorschrijft. Het horen van de gemeente is het belangrijkste moment waarop gemeenteleden mondeling hun standpunt kunnen toelichten. Daarnaast biedt het de gelegenheid voor de kerkenraad (verweerder) om – indien nodig – nadere informatie te vergaren. Dit betekent dus niet dat als gemeenteleden hun standpunt hebben toegelicht en hun mening niet wordt gedeeld door verweerder, er niet naar appellanten is geluisterd en hun argumenten geen invloed hebben gehad op de besluitvorming of dat hun belangen niet zijn meegewogen. Verweerder is immers niet gehouden om argumenten van appellanten één op één over te nemen of van doorslaggevende invloed te laten zijn op de besluitvorming. Het is en blijft aan verweerder om, na afweging van alle voor en nadelen van de verschillende opties, besluiten te nemen. Dat in dit geval de argumenten van appellanten mogelijk wel van invloed zijn geweest, kan volgen uit de gewijzigde stemverhouding. Het voorgenomen besluit van 21 november 2023 is genomen met een meerderheid van afgerond 74% (zie 2.6.) en dit besluit is vervolgens omgezet in een definitief besluit met een meerderheid van afgerond 60% (zie 2.8.). Uit het gehele ‘overzicht besluitvormingsproces’ (zie 2.2.) volgt dat appellanten in ieder geval vanaf 2012 in ruime mate zijn geïnformeerd en in de gelegenheid zijn gesteld om hun standpunten in woord en geschrift te uiten. Dat dit uiteindelijk niet heeft geleid tot de aanpassing van het beleid, de genomen besluiten om te komen tot een eigendomsoverdracht van de OHK, maakt dit niet anders.

3.5. Het voorgaande leidt het generale college tot het oordeel dat de CCBG terecht en op goede
gronden de beslissing heeft genomen de bezwaren van appellanten ongegrond te verklaren. Het generale college verwijst verder naar de overwegingen, onder het punt ‘De beoordeling’, die het CCGB aan zijn oordeel ten grondslag heeft gelegd. Het generale college neemt deze overwegingen over en maakt die tot de zijne.

3.6. Het generale college wijst er verder op dat eerst na verkregen toestemming van het classicale college voor de behandeling van beheerszaken, dat ook de financiële consequenties zal beoordelen, verweerder bevoegd is tot het verkopen, vervreemden van de OHK.

3.7. Op grond van het voorgaande is het beroep ongegrond.

De beslissing
Het generale college voor de behandeling van bezwaren en geschillen:
– bevestigt de bestreden uitspraak van het CCBG.

Aldus gewezen op 23 december 2024
door mr. C.I.H. Kerstens – Fockens (voorzitter), mr. K. Aantjes (secretaris),
ds. E. MandemakerDieleman, ds. S.A.F. Hofstra, mr. T. Tanghe en mr. K. Versteeg